Langer kleuteren

Bij veel couveusekinderen waarbij het in eerste instantie lijkt dat ze die periode redelijk goed doorgekomen zijn, kunnen op de basisschool toch nog problemen aan het licht komen. Problemen die niet vanzelf oplossen, er moet iets ondernomen worden om te voorkomen dat ze te groot worden.

Veel van deze kinderen krijgen het advies een jaartje extra te kleuteren in de hoop dat de tijd de problemen oplost. In dat extra jaar krijgen de kinderen geen speciale begeleiding, waardoor het geen oplossing is. Een jaar overdoen lost niet de achterliggende problemen op! Velen van hen komen na dat jaar extra kleuteren alsnog in de problemen. Om die reden is het beter om een beslissing te nemen na verder onderzoek. Eerst moet vastgesteld worden waar de grootste problemen liggen. Denk hierbij aan verstandelijke ontwikkeling, concentratie, gedrag, motoriek of eventueel gezichtsvermogen of gehoor.

Maar we moeten ook niet uit het oog verliezen dat de helft van de couveusekinderen op vijfjarige leeftijd geen enkel probleem heeft. Bij veel kinderen merk je er nauwelijks iets meer van dat ze te vroeg of te klein zijn geboren, of dat ze (erg) ziek zijn geweest na hun geboorte.

Kleuters

Naarmate het kind ouder wordt, komen er meer problemen aan het licht door de eisen die de maatschappij stelt. Als een kind naar school gaat, wordt er ook meer van hem gevraagd. Zo komt het dat er beperkingen aan het licht komen die nog niet eerder waren opgemerkt. 8% van de meisjes en maar liefst 17% van de jongens worden hiermee geconfronteerd: ze hebben concentratieproblemen, begrijpen opdrachten slecht, zijn verlegen of juist druk of ze kunnen zich niet goed uitdrukken. Ook zie je lichtere motorische stoornissen (als houterigheid of problemen in de fijne motoriek). Dit belemmert het normale leren en ook het leren van alledaagse vaardigheden (als veters strikken, maar ook het wachten op je beurt).
Stuk voor stuk kunnen deze problemen nog wel meevallen, maar door de combinatie zijn ze vaak wel lastig te hanteren. Daarom is langdurige follow-up nodig van alle kinderen die veel te vroeg zijn geboren, en hebben veel van deze kinderen extra begeleiding nodig.

Onderzoek

Leerproblemen op school kunnen bij kinderen een alarmteken van achterliggende problemen zijn. Dat kunnen cognitieve problemen zijn (in de hersenen). Ze vormen een indicatie voor verwijzing van het betreffende kind naar een psycholoog of orthopedagoog voor uitgebreid onderzoek.
Een jaar langer kleuteren is meestal geen goede oplossing. Omdat leerproblemen zo vaak voorkomen bij extreem te vroeg geboren kinderen is het zelfs aan te bevelen om deze problemen voor te zijn. Daarom wordt gepleit voor een gestandaardiseerd onderzoek op vijfjarige leeftijd van de cognitie van alle kinderen die geboren zijn na een zwangerschapsduur van minder dan 32 weken of met een geboortegewicht lager dan 1500 gram Dit zou moeten plaatsvinden vóórdat het kind naar groep 3 gaat.

Fijne motoriek

Vaak wordt bij ex-couveusekinderen op de basisschoolleeftijd ontdekt dat ze problemen hebben met de fijne motoriek. Dit soort problemen heeft vaak als oorzaak het niet goed aangemaakt zijn van verbindingen in de hersenen, die normaal in de laatste drie maanden van de zwangerschap worden gemaakt – de tijd dat een prematuur vaak in de couveuse heeft doorgebracht. Dat proces gaat wel door in de couveuse, maar dat is toch niet de natuurlijke omgeving. Daardoor zie je dat een kind bijvoorbeeld moeilijk ‘binnen de lijntjes’ kan kleuren of niet netjes kan knippen. Het is goed om te kijken hoe hij potlood of schaar vasthoudt: als hij dat verkeerd aanleert is het moeilijk het weer af te leren.

Gedragsproblemen

Gedragsproblemen kunnen van alles omvatten. Slechte concentratie bijvoorbeeld, niet kunnen of willen luisteren, geen geduld hebben om uitleg te krijgen, iets willen en doordrammen. Er zijn ook kinderen die moeilijk samen kunnen spelen, of die moeite hebben dat ze even moeten wachten omdat de juf met iets anders bezig is. Er zijn kinderen die het heel lang heel moeilijk hebben dat hun moeder weggaat, of juist kinderen die het niet kan schelen – beiden kunnen wijzen op hechtingsproblemen.

Leerproblemen

Het is wel heel belangrijk om veel te lezen met je kind: een kleuter kan dat natuurlijk niet zelf, maar denk hierbij aan voorlezen, veel praten, veel laten praten en vragen stellen. Ex-couveusekinderen hebben nogal eens dyslexie-achtige problemen, die in feite geen dyslexie zijn maar problemen met het omzetten van letters in klanken en omgekeerd. Lastig, want het herkennen van klanken is een voorwaarde om straks echt te leren lezen.

Kleuteronderzoek door de kinderarts

Omdat meer dan de helft van al deze kinderen ontwikkelingsproblemen heeft op een of ander gebied, is routineonderzoek van al deze kinderen noodzakelijk. De te gebruiken testen moeten alle domeinen van de ontwikkeling onderzoeken, een vaststaande structuur hebben, zowel wat betreft het uitvoeren van de test als van het berekenen van de testresultaten. Het gewone onderzoek door een kinderarts die zich in een normale poliklinische setting een algemeen oordeel vormt is onvoldoende. De gevolgen van de problemen rond de geboorte zijn vaak groter dan artsen op het eerste gezicht denken.
Helaas is er geen eenvoudige manier om de kinderen die extra zorg nodig hebben ‘eruit te vissen’.

Een kinderarts zal een speciaal onderzoek moeten doen, dat hiervoor ontwikkeld is. Dit onderzoek bestaat uit een uitgebreide vragenlijst voor de ouders en een lichamelijk onderzoek door een kinderarts. Het lichamelijk onderzoek moet ook een neurologisch onderzoek omvatten, er wordt bijvoorbeeld gekeken naar de tonus, reflexen, spierkracht, onwillekeurige bewegingen, houding, balans, coördinatie en grove motorische vaardigheden. Ook wordt gekeken naar verstandelijke ontwikkeling en (sociaal) gedrag. Speciale aandacht moet worden besteed aan taal, omdat bekend is dat veel kinderen ‘talige’ problemen hebben.

Het onderzoek duurt ongeveer één uur duurt en zal gedaan moeten worden voordat het kind zes jaar is. Hiermee is vast te stellen bij welke veel te vroeg geboren kinderen ontwikkelingsstoornissen zijn ontstaan die een belemmering zouden kunnen vormen voor een normale scholing en een normaal leven. Kinderen met een zekere of mogelijke stoornis zouden verwezen moeten worden voor verder onderzoek en zo nodig gerichte behandeling. Kinderen zonder stoornis zouden dan kunnen worden betiteld als ‘optimaal’ en worden ontslagen van verdere follow-up.

In dit artikel is gebruik gemaakt van de samenvatting van het proefschrift van Dr. M.J.K. de Kleine, kinderarts-neonatoloog, Follow-uponderzoek van veel te vroeg geboren kinderen op de leeftijd van vijf jaar.