Door Jolien Fiegel
28 december 2020

Dat een vroeggeboorte een diepe print achterlaat binnen een gezin is mij inmiddels wel duidelijk. Het is ruim 6 jaar geleden dat onze zoon veel te vroeg geboren werd. Tot op de dag van vandaag houdt dit ons als ouders in meer of mindere mate bezig. Niet zozeer omdat onze zoon gezondheidsklachten heeft. Integendeel. We hebben erg veel geluk gehad. Met 30 zwangerschapsweken heeft hij zich kunnen ontwikkelen tot een ontzettend sterk jongetje. Niemand merkt aan hem dat hij heeft moeten vechten om te leren ademen en drinken. Niemand ziet aan hem dat hij wekenlang verbonden was met een monitor waar wij als ouders op vertrouwden. Totdat we het zelf moesten doen. En zoals kinderarts-neonatoloog Angelique Hoffmann-Haringsma beschrijft in haar boek ‘Reisgids naar huis’ begint het pas dan: de verwerking, maar ook de slaapproblemen en de overprikkeling.

Die survival modus ebt nu pas weg

De nasleep van de vroeggeboorte had impact op het hele gezin. De moeheid van een lange periode in die survival modus ebt nu pas weg. Alles was spannend. Hoe ontwikkelt hij zich? De zoveelste verkoudheid die uitmondde in hevige benauwdheid. Fysiotherapie oneindig lang. Totdat hij op 2-jarige leeftijd een eerste stap durfde te zetten. Hypermobiliteit. Reflux. Obstipatie. Huilen. Veel huilen. Nachtenlang wakker. En dan werk je gewoon door en wees je de beste ouder voor grote broer die natuurlijk ook aandacht nodig heeft.

Toch was dit alles een stijgende lijn in zijn ontwikkeling en hebben we iedere stap vol bewondering aanschouwd, aangemoedigd en geprezen. Je kijkt terug op een periode dat je als stel elkaar continu afwisselde. In het ziekenhuis, maar ook later thuis bij het draaien van ‘night shifts’, zoals we ze noemden. De nachtdiensten hielden aan tot zo’n 2,5 jaar en daarna begon onze zoon beter te slapen. Er is nooit een antwoord gekomen op de oorzaak van zijn vroeggeboorte. En dat knaagt. Daarom houd ik alle ontwikkelingen rondom vroeggeboorte in de gaten. In de hoop dat steeds meer ouders een antwoord krijgen of beter: dat er preventief gehandeld kan worden.

Mijn oog viel deze zomer op een artikel in The New York Times met in de titel “Where are the preemies?”. Journaliste Elizabeth Preston schrijft dat er tijdens de lockdown wereldwijd meerdere landen aan de bel trokken. Ziekenhuizen zagen een afname in vroeggeboortes. In sommige landen zelfs drastisch. In de eerste golf van de pandemie dit voorjaar hebben artsen in Ierland en  Denemarken onafhankelijk van elkaar hun data onderzocht, zodra zij merkten dat het aantal vroeggeboortes sterk afnam. Ook in Nederland werd een afname waargenomen.

Nazorg zonder witte jassen

Tijdens onze reguliere controle begin oktober in Het Kleine Heldenhuis, waar nazorg voor te vroeg geboren kinderen wordt geboden zonder witte jassen, kon ik het niet laten kinderarts Angelique Hoffmann-Haringsma te vragen of ook zij een afname in vroeggeboortes heeft opgemerkt sinds de lockdown. Ze bevestigde mij het beeld dat werd geschetst door het Amerikaanse dagblad en vertelde dat onder andere minder stress mogelijk een rol speelt bij de afname.   

Dit vraagstuk hield me vast. Als moeder die nooit een antwoord heeft gekregen op de oorzaak van haar vroeggeboorte. Destijds was ik net afgestudeerd en werkte ver van huis, had een peuter rondlopen en voelde me erg energiek tijdens de zwangerschap. Harde buiken had ik wel. Maar met een half uurtje liggen was dat ook weer opgelost. Totdat de vliezen braken… Wat als ik het wel rustiger aan had gedaan?

Vanaf 9 maart direct een afname in vroeggeboortes

Toen ik begin december kinderarts-neonatoloog Jasper Been mailde met de vraag of hij open stond voor een interview, kreeg ik diezelfde middag nog reactie. We spraken elkaar enkele dagen later telefonisch over de waarnemingen in Rotterdam. En hoe het Erasmus MC heeft samengewerkt met het RIVM om data te kunnen onderzoeken welke geregistreerd werd naar aanleiding van de hielprik de afgelopen 10 jaar. Hieruit hebben ze kunnen concluderen dat er vanaf de eerste adviezen gegeven door de overheid op 9 maart 2020 zo’n 15-23% minder vroeggeboortes werden waargenomen in Nederland. Mogelijke oorzaken hiervoor zijn nog speculaties. Zoals dat door middel van een betere (hand)hygiëne en afstand houden andere virussen ook minder kans kregen. Zwangere vrouwen hebben wellicht vanaf de eerste adviezen, welke nog niet direct een lockdown betrof, al meer afstand genomen van hun werk- en sociale omgeving. De afname werd dan ook niet sterker toen er wel een lockdown werd afgekondigd.

Mijn specifieke vraag of het ervaren van minder stress, een meer lege agenda en bijvoorbeeld thuiswerken leidt tot minder vroeggeboortes, kan niet eenvoudig worden beantwoord. “We moeten ook uitkijken dat we moeders niet het gevoel geven dat zij iets verkeerd hebben gedaan”, benadrukt Been. “Stress kent vele factoren en ieders belastbaarheid is ook weer anders. Maar iets wat lastig te onderzoeken is, maakt het wel interessanter. Specifiek bij stress zou je bloed kunnen nakijken op stresshormonen of werken met vragenlijsten. Iets wat we zeker willen meenemen in ons vervolgonderzoek.”

Er was veel meer rust in de kraamtijd

Jasper Been attendeerde mij op een bijeenkomst van Moederraad Rijnmond die toevallig het thema ‘Zwanger tijdens Coronacrisis’ op de agenda had staan. Moederraad Rijnmond is opgericht om (aanstaande) moeders een stem te geven in de geboortezorg. Als toehoorder heb ik met interesse naar de verhalen geluisterd tijdens dit webinar. Van moeders, vaders, verloskundigen en kraamverzorgers. Ik was benieuwd of men nu juist meer of minder stress had ervaren met een kindje op komst in een onzekere tijd. Het goede nieuws was dat thuiswerken bij de moeders die hiervoor de mogelijkheid hadden, veel rust gaf. Natuurlijk waren er onzekerheden, omdat in de eerste golf nog zo weinig bekend was over het virus. Een mooi effect voor pasgeborenen middenin de lockdown, was dat er veel meer rust was in de kraamtijd. Dit bevorderde veelal het opgang komen van de borstvoeding, werd bevestigd door professionals. Het advies van een kersverse vader aan het woord tijdens die avond blijft me bij: “Ook als er straks geen Corona meer is, doe alsof dit er wel is tijdens de kraamperiode. Het geeft zó veel rust die lege agenda.”

Het Erasmus MC gaat verder met onderzoek. Onder leiding van Jasper Been zullen met een multidisciplinair team de waarnemingen tijdens de tweede lockdown worden geanalyseerd. “De cijfers tot op heden geven in ieder geval de indruk dat vroeggeboorte beïnvloedbaar is,” aldus Been.

Het is goed te beseffen dat zonder deze pandemie dit onderzoek niet in dezelfde snelheid zou zijn opgezet. Een lichtpuntje in deze gezondheidscrisis dat ik graag met alle ouders wil delen.

Jolien Fiegel is coach voor moeders met stressklachten (www.burnoutmommy.nl) en moeder van Valentijn (8) en Luca (6)
Luca werd met 30 zwangerschapsweken geboren
Na 49 nachtjes in het ziekenhuis mocht hij mee naar huis